Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) | Ankara

Çocuk ve Ergenlerde Gece Alt Islatma (Enürezis): Nedenleri, Değerlendirme ve Tedavi Yaklaşımları

Gece alt ıslatma, tıbbi adıyla Enürezis Noktürna, çocukluk çağının en sık görülen ve aileler ile çocuklar için oldukça stresli olabilen durumlarından biridir. Ankara'da Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Emine Taşyürek, bu soruna bütüncül bir bakış açısıyla yaklaşarak, altta yatan fizyolojik ve psikolojik faktörleri değerlendirir ve aileye özgü çözüm yolları sunar.

Bu yazı, gece alt ıslatmanın nedenlerini, tiplerini, değerlendirme sürecini ve etkili tedavi yöntemlerini anlamanıza yardımcı olacak kapsamlı bir rehber niteliğindedir.

Gece Alt Islatma (Enürezis) Nedir? Ne Zaman Bir Sorun Olarak Kabul Edilir?

Enürezis, tekrarlayıcı nitelikteki istemsiz idrar kaçırmadır. Bu durumun bir bozukluk olarak değerlendirilebilmesi için:

Çocuğun takvim yaşının en az 5 olması,
En az ardışık 3 ay boyunca, haftada en az iki kez ortaya çıkması,
Ya da klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, okul (mesleki) ya da diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya yol açması gerekir.
Önemli olan nokta, bu davranışın birincil (çocuk hiç kuru kalmamıştır) veya ikincil (en az 6 ay kuru kaldıktan sonra tekrar başlamıştır) olup olmadığıdır. Bu ayrım, altta yatan nedenlerin anlaşılması için kritik öneme sahiptir.

Gece Alt Islatmanın Nedenleri: Tek Bir Sebep Değil, Çok Faktörlü Bir Durum

Gece alt ıslatma, genellikle tek bir nedene bağlı değildir; birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Uzm. Dr. Emine Taşyürek, değerlendirme sürecinde bu faktörlerin tümünü göz önünde bulundurur.

1. Genetik (Kalıtsal) Faktörler:

Yapılan araştırmalar, enürezisin güçlü bir genetik bileşeni olduğunu göstermektedir.
Ebeveynlerden birinde çocukluk döneminde enürezis öyküsü varsa, çocukta görülme riski %40-45’tir.
Her iki ebeveynde de öykü varsa, bu risk %75-80’lere kadar çıkabilir.

2. Fizyolojik ve Biyolojik Faktörler:

Mesane Kapasitesi: Bazı çocukların mesaneleri yaşıtlarına göre daha küçük olabilir veya gece boyunca üretilen idrarı depolayacak kadar gelişmemiş olabilir.

Uyku Derinliği: Bu çocuklar genellikle çok derin uyurlar. Mesanenin doluluk sinyali, beyin tarafından yeterince güçlü algılanamaz ve uyanma gerçekleşmez. Bu bir "uyanma bozukluğu" olarak da düşünülebilir.

Hormonal Faktörler: Gece boyunca, vücut normalde idrar üretimini azaltmak için ADH (Antidiüretik Hormon) adı verilen bir hormon salgılar. Bazı çocuklarda bu hormonun gece salınımı yetersiz olabilir, bu da gece boyunca normalden fazla idrar üretilmesine ve mesanenin kapasitesinin aşılmasına neden olur.

İdrar Yolu Enfeksiyonları: Enfeksiyonlar, mesane kontrolünü geçici olarak bozabilir ve alt ıslatmayı tetikleyebilir.

3. Psikolojik Faktörler (Özellikle İkincil Enüreziste Daha Belirgin):

Stres ve Kaygı: Yeni bir kardeşin doğumu, aile içi çatışmalar, boşanma, okul değişikliği, okulda yaşanan sorunlar, travmatik bir olay (kaza, kayıp vb.) gibi önemli yaşam olayları, ikincil enürezisi tetikleyebilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): DEHB olan çocuklarda gece alt ıslatma daha sık görülür. Dürtüsellik ve dikkat sorunları, mesane kontrolünü etkileyebilir.

Gelişimsel ve Duygusal Zorluklar: Bazı çocuklar, duygusal regülasyon becerilerinde zorluk yaşayabilir ve bu durum fizyolojik işlevlere yansıyabilir.

4. Diğer Faktörler:

Kabızlık: Dolu bir bağırsak, mesaneye baskı yaparak kapasitesini azaltabilir ve idrar kaçırmaya neden olabilir.

Aşırı Sıvı Tüketimi: Özellikle yatmadan önceki saatlerde aşırı sıvı alımı.

Uyku Apnesi: Horlama ve uyku apnesi olan çocuklarda enürezis daha sık görülebilir.

Değerlendirme Süreci: Doğru Teşhis, Doğru Tedavinin Anahtarıdır

Uzm. Dr. Emine Taşyürek, gece alt ıslatma şikayeti ile gelen ailelerde, sorunu multidisipliner bir bakış açısıyla ele alır. Değerlendirme süreci şu adımlardan oluşur:

1. Kapsamlı Klinik Görüşme:

Öykü Alma: Sorunun birincil mi yoksa ikincil mi olduğu, sıklığı, gece ve gündüz görülme durumu, ailedeki öykü, çocuğun tuvalet alışkanlıkları, sıvı tüketimi düzeni detaylıca sorgulanır.

Psikososyal Değerlendirme: Aile dinamikleri, olası stres faktörleri, çocuğun okul durumu, arkadaş ilişkileri ve bu sorunun çocuğun özgüveni ve sosyal hayatı üzerindeki etkisi anlaşılmaya çalışılır.

Çocuk ile Görüşme: Çocuğun durumu nasıl algıladığı, kendisini nasıl hissettiği, bir çözüm isteyip istemediği önemle dinlenir. Bu, tedavi motivasyonu için çok önemlidir.

Davranışçı Tedaviler ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri (İlk Basamak Tedavi):

Motivasyon ve Ödül Sistemleri: Çocuğu suçlamayan, cezalandırmayan, tam aksine kuru kaldığı geceleri takdir eden bir yaklaşım esastır. Takvim tutmak, kuru geceler için küçük ödüller (çıkartma, bir yıldız vermek gibi) motivasyonu artırabilir.

Sıvı Alımının Düzenlenmesi: Gün içinde yeterli sıvı alımı teşvik edilir, ancak yatmadan 1-2 saat önce sıvı alımı kısıtlanır. Kafeinli içeceklerden (kola, çay, çikolata) kaçınılması önemlidir.

Yatmadan Önce Tuvalete Gitme: Her gece yatmadan önce mesanenin tamamen boşaltılması sağlanır.

Kabızlık Varsa Tedavisi: Kabızlık, mutlaka diyet düzenlemeleri veya gerekirse ilaçlarla tedavi edilmelidir.

Psikoterapötik Destek:

Sorunun altında yatan kaygı, stres veya travma gibi psikolojik faktörler varsa, bunları ele almak için oyun terapisi, bilişsel davranışçı terapi veya aile terapisi gibi yöntemler tedavi planına entegre edilir. Bu, özellikle ikincil enüreziste kritik bir rol oynar.

Ailelere Önemli Tavsiyeler: Ne Yapmalı, Ne Yapmamalı?

ASLA CEZALANDIRMAYIN, AYIPLAMAYIN VEYA UTANDIRMAYIN. Bu davranışlar, sorunu daha da kötüleştirir, çocuğun özgüvenini derinden zedeler ve aile içi çatışmaya yol açar.

Kıyaslama Yapmayın. "Kuzenin 3 yaşında bırakmıştı", "Arkadaşın hiç mi altına kaçırmıyor?" gibi cümleler son derece zararlıdır.

Anlayışlı ve Destekleyici Olun. Çocuğunuza bu durumun onun suçu olmadığını, birçok çocuğun yaşadığını ve birlikte üstesinden gelebileceğinizi anlatın.

Çocuğunuzu Tedavi Sürecine Dahil Edin. Kararları birlikte alın, onun fikrini sorun. "Bu alarm cihazını denemek ister misin?" gibi.

Pratik Çözümler Üretin. Yatağı koruyucu bir örtü ile kaplamak, yedek çarşaf ve pijama bulundurmak, gece temizliğini kolaylaştırmak hem sizin stresinizi azaltır hem de çocuğun "mahcup olma" hissini hafifletir.

Sabırlı Olun. Bu süreç zaman alabilir. Geri dönüşler olabilir. Pes etmeden, tutarlı bir şekilde tedavi planına devam edin.
Sonuç

Gece alt ıslatma, çocuğunuzun elinde olmayan nedenlerle yaşadığı tıbbi bir durumdur. Ankara'da Uzm. Dr. Emine Taşyürek, bu soruna sadece bir semptom olarak değil, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının bir parçası olarak bakar. Yapılan kapsamlı bir değerlendirme ve kişiye özgü hazırlanan bir tedavi planı ile gece alt ıslatma sorunu büyük oranda çözüme kavuşturulabilir.

Unutmayın, doğru yardım ve destekle hem siz hem de çocuğunuz rahat bir nefes alabilir ve bu zorluğun üstesinden birlikte gelebilirsiniz.