Davranış Bozuklukları

Davranış Bozuklukları: Çocuk ve Ergenlerde Sinyal Veren Davranışlar
Davranış bozuklukları, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde sıklıkla karşılaşılan, bireyin sosyal kurallara, otorite figürlerine veya başkalarının haklarına karşı sistemli bir şekilde karşı gelme ve zarar verici davranışlar gösterme durumudur. Bu bozukluklar zamanında tanınıp ele alınmadığında ilerleyen yaşlarda daha ciddi psikiyatrik tabloların habercisi olabilir.

Bu sayfada Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu (KOKGB), Davranış Bozukluğu (Conduct Disorder), Antisosyal Kişilik Bozukluğu ve Psikopati gibi davranışla ilişkili psikiyatrik tanıları ayrıntılı biçimde ele alacağız.

 
1. Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu (KOKGB)

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğu; otorite figürlerine (ebeveyn, öğretmen vb.) yönelik sürekli bir meydan okuma, kurallara uymama, inatçılık ve öfke patlamaları ile karakterizedir. Bu durum en az 6 ay süreyle, çeşitli ortamlarda gözlenmelidir.

Belirtiler:
Sürekli tartışma ve karşı gelme
Kuralları bilerek çiğneme
Sık sık öfkelenme ve kolay sinirlenme
Suçlama eğilimi (başkalarını sorumlu tutma)
İnatçılık ve kışkırtıcı davranışlar
Bu bozukluk genellikle okul öncesi veya ilkokul çağında ortaya çıkar. Aile içi tutarsızlık, aşırı disiplin veya ilgisizlik gibi çevresel faktörler tetikleyici olabilir.

 
2. Davranış Bozukluğu (Conduct Disorder)

KOKGB’nin ilerlemiş ve daha ciddi bir formu olan davranış bozukluğu, toplumsal kurallara ve başkalarının haklarına yönelik ihlallerin belirgin olduğu bir tablodur. Erken tanı konulmazsa ileriki yaşlarda antisosyal kişilik bozukluğuna dönüşebilir.

Belirtiler:
Yalan söyleme, hırsızlık, mala zarar verme
Fiziksel kavga çıkarma, zorbalık yapma
Okuldan kaçma, gece dışarı çıkma, kuralları sistematik olarak ihlal
Hayvanlara veya insanlara karşı acımasız davranma
Davranış bozukluğu gösteren çocuklar sıklıkla empati kurma konusunda zorlanırlar. Ayrıca akademik başarısızlık, sosyal izolasyon ve yasal sorunlar da bu tabloya eşlik edebilir.

 
3. Antisosyal Kişilik Bozukluğu

18 yaşından sonra tanısı konulabilen bir bozukluktur. Ancak bu tanının öncesinde kişi çocukluk veya ergenlik döneminde mutlaka davranış bozukluğu kriterlerini karşılamış olmalıdır. Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler; başkalarının haklarını hiçe sayan, kurallara uymayan, pişmanlık veya suçluluk hissetmeyen bir yapıya sahiptir.

Tipik Davranışlar:
Suç davranışları
Yasalara karşı gelme
Yalan, dolandırıcılık, manipülasyon
Duygusal soğukluk ve empati yoksunluğu
Bu bireylerde yüksek oranda madde kullanımı, suç işlemeye meyil ve ilişkilerde istikrarsızlık gözlemlenir.

 
4. Psikopati

Psikopati, antisosyal kişilik bozukluğuna kıyasla daha derin bir duygusal bozuklukla karakterizedir. Tüm psikopatlar antisosyal kişilik bozukluğu tanısı alabilir ancak her antisosyal birey psikopat değildir.

Özellikler:
Üst düzey manipülasyon yeteneği
Yüzeysel çekicilik ve yapay sosyal beceriler
Duygusal empati eksikliği
Pişmanlık duymadan zarar verme
Soğukkanlılık ve planlı hareket etme
Psikopatide, beyin gelişiminde yapısal farklar ve genetik yatkınlık gibi biyolojik faktörlerin rolü büyüktür.

 
Tanı ve Değerlendirme Süreci
Tanı koyarken kapsamlı bir psikiyatrik değerlendirme, aile öyküsü, okul gözlemleri, davranış ölçekleri ve psikometrik testler kullanılır. Erken yaşta yapılan doğru değerlendirme, çocuğun sağlıklı gelişimi açısından kritik önemdedir.

 
Terapi ve Müdahale Yaklaşımları

Aile Terapisi: Ebeveynlerin disiplin tutumları, sınır koyma ve iletişim becerileri üzerinde çalışılır.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Çocuğun öfke kontrolü, empati gelişimi ve problem çözme becerileri desteklenir.

Oyun Terapisi: Özellikle küçük yaş gruplarında, duygusal boşalım ve ifade için kullanılır.

Okul ile İş Birliği: Öğretmenlerin bilgilendirilmesi, sınıf içi davranış planlamaları önemlidir.

İlaç Tedavisi: Şiddetli vakalarda eşlik eden bozukluklara göre medikal tedavi planlanabilir (DEHB, kaygı bozuklukları vb.)
 
Sonuç: Sessiz Sinyalleri Erken Fark Edin
Davranış bozuklukları bir çocuğun "kötü" olduğunu değil, duygusal olarak zorlandığını gösteren bir işarettir. Suçlamak yerine anlamaya çalışmak, müdahale etmek yerine iş birliği yapmak gerekir. Zamanında alınan destekle çocuklar sağlıklı bireyler olarak gelişim gösterebilir.