Deprem Sonrası Çocuk Psikolojisi: Oyun Terapisi ve BDT | Ankara
Deprem sonrası çocuk ve ergen psikolojisi yönetiminde önceliğimiz, TSSB (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) riskini erken saptamak ve kanıta dayalı tedaviyi başlatmaktır. Ankara’da oyun terapisi, BDT, gerekirse TF-CBT/EMDR ile korku, deprem anksiyetesi, kabuslar, somatik yakınmalar ve kaçınma üzerinde çalışıyoruz.
Depremin Çocuklar Üzerindeki Psikolojik Etkileri ve TSSB | Ankara Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Emine Taşyürek
Ankara’da Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Emine Taşyürek olarak, deprem gibi büyük afetlerin ardından çocuk ve ergenlerde görülen travma, kaygı (deprem anksiyetesi), yas ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) belirtilerini bilimsel yöntemlerle değerlendiriyor; oyun terapisi, bilişsel davranışçı terapi (BDT/TF-CBT), EMDR, ebeveyn danışmanlığı ve okul iş birliği ile kişiye özel planlar hazırlıyoruz.
Deprem Travması ve TSSB: Tanımlar ve Ayrımlar
Deprem travması, beklenmedik ve kontrol dışı bir tehdide maruz kalma sonucu gelişen yoğun korku/çaresizlik hissidir. TSSB, bu travmayı takiben en az 1 ay süren ve işlevselliği bozan bir belirti örüntüsüdür. İlk günler/haftalarda görülebilen Akut Stres Tepkisi normal sayılabilir; belirtiler uzar ve yoğunlaşırsa klinik değerlendirme gerekir.
TSSB’nin Belirti Kümeleri (Çocuk ve Ergen)
Yeniden yaşantılama: Kâbuslar, flashback, ani irkilmeler; küçük çocuklarda oyunda depremin tekrarı.
Kaçınma: Depremi hatırlatan yer/kişiler/konulardan uzak durma, konuşmaktan kaçınma.
Aşırı uyarılmışlık (hiperarousal): Uykusuzluk, irritabilite, konsantrasyon güçlüğü, çabuk irkilme.
Negatif biliş ve duygu: Umutsuzluk, suçluluk, yabancılaşma, olumlu duyguları hissedememe.
Not: Deprem anksiyetesi ve TSSB birlikte görülebilir; anksiyete “sürekli olacakmış gibi hissetme”yle, TSSB ise yeniden yaşantılama–kaçınma–aşırı uyarılmışlık döngüsüyle öne çıkar.
Yaşa Göre Tepkiler (0–6, 7–12, Ergenlik)
0–6 yaş: Regresyon (alt ıslatma, parmak emme), ayrılık kaygısı, kabuslar; oyunla depremin canlandırılması.
7–12 yaş: Güvenlik ve ölümle ilgili sorular, somatik yakınmalar (karın ağrısı), dikkat güçlüğü, okul reddi.
Ergenlik: Sosyal çekilme, gelecek kaygısı, irritabilite, riskli davranışlar; kimlik ve anlam arayışı.
Ne Zaman Yardım Almalı? (Kırmızı Bayraklar)
Belirtiler 4+ hafta sürüyorsa ya da şiddetli işlev kaybı (okul/sosyal yaşam) varsa,
Kaçınma ve panik ataklar geliştiyse,
Uyku/iştah ciddi bozulduysa, kendine zarar düşünceleri/yoğun umutsuzluk varsa,
Travmatik yas belirtileri ağırsa (yakın kaybı).
Ankara’da Değerlendirme: Tanı ve Klinik Süreç
Ayrıntılı öykü ve tetikleyiciler: Deprem deneyimi, sonrası rutinler, kaçınma alanları.
Gözlem ve yapılandırılmış görüşme: Yeniden yaşantılama, kaçınma, hiperarousal, duygu/biliş değişiklikleri.
Yaşa uygun tarama ölçekleri ve ebeveyn/öğretmen formları ile nesnel izlem.
Eş tanılar: Anksiyete bozuklukları, depresyon, DEHB, uyku bozuklukları, travmatik yas.
Risk ve koruyucu faktörler: Önceki travmalar, aile içi kaynaklar, sosyal destek, okul iklimi.
Tedavi ve Terapi Yaklaşımları
Terapi, çocuğun/ergenin yaşı, belirtilerin şiddeti, eş tanılar ve aile/okul koşullarına göre kişiselleştirilir.
1) Stabilizasyon ve Psiko-Eğitim
Güvenlik ve rutinlerin hızla yeniden kurulması (uyku, beslenme, okul).
Medya maruziyetinin sınırlandırılması; haberleri kısa ve birlikte takip etme.
Psiko-eğitim: TSSB belirtilerinin normal tepkiler olduğunu açıklama; beden–zihin tepkilerini anlama.
2) Oyun Terapisi (Küçük Yaşlarda Temel Araç)
Oyun, travmayı anlamlandırma ve yeniden hikâyeleştirmenin doğal yoludur.
Kum tepsisi, kukla, resim/hikâye kartları ile duygu düzenleme ve kontrol duygusu güçlendirilir.
Ebeveyn oturumları ile evde oyun temelli maruziyet ve pekiştirme planlanır.
3) BDT ve TF-CBT (Kanıta Dayalı Yaklaşım)
Düşünce–duygu–davranış modeli ile felaketleştirme ve kaçınma döngüsünü kırma.
Kademeli maruziyet (imgesel/gerçek); güvenli ortamda depreme dair uyaranlarla kontrollü yüzleşme.
Gevşeme–nefes–topraklama teknikleri (5-4-3-2-1, kas gevşetme).
4) EMDR (Çocuk ve Ergenlere Uyarlanmış)
Travmatik anıların duyarsızlaştırılması ve yeniden işlenmesi için yapılandırılmış protokoller.
Seanslar, çocuğun yaşına ve toleransına göre kısa, basamaklı ilerler; evde stabilizasyon egzersizleriyle desteklenir.
5) Ebeveyn Danışmanlığı ve Aile Çalışmaları
Kaçınmayı ödüllendirmeyen, cesareti pekiştiren dil ve tutum.
“Korkma!” yerine: “Korkman normal, birlikte güçleneceğiz.”
Evde küçük, ölçülebilir hedefler (okula kısa süreli dönüş, arkadaşla kısa buluşma vb.).
6) Okul İş Birliği
Sınav/sunum gibi tetikleyicilerde kademeli maruziyet, ek süre ve küçük grup seçenekleri.
Rehberlik servisiyle damgalamayı azaltıcı bilgilendirme ve takip.
7) İlaç Tedavisi
Çocuk ve ergenlerde ilk basamak genellikle psikoterapidir.
Şiddetli TSSB veya belirgin eş tanılarda ilaç kişiye özel değerlendirilir ve gerekirse eklenir.
Çocuk ve Ergen Psikiyatri Ankara
İlginizi çekebilir
Moxo Dikkat Testi
MOXO Dikkat Testi, bireyin dikkat, zamanlama, dürtüsellik ve hiperaktivite performansını ölçen, bilimsel temelli ve bilgisayar tabanlı bir değerlendirme aracıdır. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanı sürecinde yaygın olarak kullanılan bu test, uzmanlar tarafından kontrollü bir şekilde uygulanır.
Aile Terapisi
Aile, yalnızca aynı çatı altında yaşayan bireylerden oluşmaz; aynı zamanda duygusal bağlar, iletişim şekilleri ve karşılıklı etkileşimlerle şekillenen dinamik bir sistemdir. Anne, baba ve çocuklar arasındaki ilişkiler zamanla değişebilir, dönüşebilir ve bazen sağlıksız hale gelebilir.
Ergenlik Dönemi Sorunları
Ergenlik dönemi, çocukluktan yetişkinliğe geçişte yaşanan hızlı değişimlerin olduğu karmaşık bir gelişim sürecidir. Bu dönemde birey hem fiziksel hem de psikolojik olarak yoğun değişimler yaşar. Duygu dalgalanmaları, kimlik arayışı ve bağımsızlık isteği, ergenlerin iç dünyasını etkiler.
Davranış Bozuklukları ankara cocuk ve ergen depresyon çocuk ve ergen psikiyatrisi uzm. dr. Emine Taşyürek
Davranış bozuklukları, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde sıklıkla karşılaşılan, bireyin sosyal kurallara, otorite figürlerine veya başkalarının haklarına karşı sistemli bir şekilde karşı gelme ve zarar verici davranışlar gösterme durumudur. Bu bozukluklar zamanında tanınıp ele alınmadığında ilerleyen yaşlarda daha ciddi psikiyatrik tabloların habercisi olabilir.
Sınav Kaygısı
Sınav kaygısı, sınav öncesi veya sınav sırasında yoğun endişe ve stres yaşanması durumudur. Ilımlı düzeyde kaygı, dikkati artırabilir ve akademik başarıyı olumlu etkileyebilir. Ancak yüksek düzeyde kaygı, öğrencinin performansını olumsuz yönde etkiler.
Özgül Öğrenme Güçlüğü
Özgül öğrenme güçlüğü, zekâ düzeyi normal ya da normalin üzerinde olan çocukların, okuma, yazma veya matematik alanlarında yaşıtlarına göre belirgin güçlük yaşaması durumudur. Bu durum çocuğun akademik başarısını ve özgüvenini olumsuz etkileyebilir.