Çocuklarda Kaka Kaçırma (Enkoprezis) | Ankara
Kaka Kaçırma (Enkoprezis) Tanı ve Tedavi | Ankara
Çocukluk ve ergenlik döneminde görülen kaka kaçırma sorunu, tıbbi adıyla enkoprezis, ailelerin en sık başvurduğu problemlerden biridir.
Hem çocuk hem de aile için oldukça zorlayıcı olan bu durum, çoğu zaman yanlış anlaşıldığından ve utanç verici bulunduğundan geç müdahaleye neden olur. Oysa erken tanı ve doğru tedavi ile kaka kaçırma sorununa büyük ölçüde çözüm bulunabilmektedir.
Enkoprezis, yalnızca fiziksel bir problem değildir; psikolojik, davranışsal ve sosyal faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkan karmaşık bir durumdur. Çocuk, tuvaletini kontrol edemediğinde yoğun utanç, suçluluk ve kaygı duyguları yaşayabilir. Aileler de bu durumu yanlış yorumlayarak çocuğu suçlayabilir veya cezalandırabilir. Oysa bilimsel araştırmalar, çocuk ve ergen psikiyatristi eşliğinde yürütülen tedavi süreçlerinin oldukça başarılı sonuçlar verdiğini göstermektedir.
Enkoprezis Nedir?
Enkoprezis, çocuklarda tuvalet eğitimi kazanıldıktan sonra bile kaka kaçırma davranışının devam etmesiyle tanımlanır. Çocuk, istemsiz şekilde ya da bazı durumlarda bilerek tuvalet dışına kaka yapabilir. Bu durum altına kaçırma, giysilere yapma, evin köşelerine ya da uygunsuz alanlara kaka yapma şeklinde görülebilir.
DSM-5 tanı kriterlerine göre enkoprezis teşhisi koyabilmek için:
Çocuğun en az 4 yaşında olması,
En az 3 ay boyunca, ayda en az 1 kez kaka kaçırma davranışının devam etmesi gerekir.
Enkoprezis, erkek çocuklarda kızlara göre daha sık görülmektedir. Sorunun şiddeti ve etkileri, çocuğun yaşına, aile içi dinamiklere ve eşlik eden psikiyatrik sorunlara göre değişkenlik gösterebilir.
Kaka Kaçırmanın Nedenleri
1. Fiziksel Nedenler
Kabızlık: Çocuklarda kaka kaçırmanın en sık nedeni kabızlıktır. Kabızlık nedeniyle dışkı birikir ve taşma şeklinde kaka kaçırma görülebilir.
Bağırsak sorunları: Sindirim sistemi problemleri, bağırsak hareketlerinin düzensizliği.
Beslenme alışkanlıkları: Liften fakir beslenme, yetersiz sıvı alımı, aşırı fast-food tüketimi.
2. Psikolojik Nedenler
Tuvalet eğitimi: Baskıcı, cezalandırıcı ya da erken verilen tuvalet eğitimi çocuğun tuvaletle ilgili kaygı geliştirmesine yol açabilir.
Travmalar: Kardeş kıskançlığı, aile içi çatışmalar, boşanma, taşınma gibi stresli olaylar kaka kaçırmayı tetikleyebilir.
Kaygı ve stres: Okul korkusu, arkadaş ilişkilerindeki sorunlar.
3. Davranışsal ve Nörogelişimsel Nedenler
İnatçılık: Çocuğun aileye karşı direnç göstermesi.
DEHB ile ilişkisi: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda enkoprezis daha sık görülür.
Davranış bozuklukları: Çocuğun kontrolünü bilinçli olarak bırakması.
Kaka Kaçırmanın Çocuk Üzerindeki Etkileri
Psikolojik Etkiler
Çocuk, kaka kaçırdığı için yoğun utanç duygusu yaşayabilir. Özellikle okul çağındaki çocuklar arkadaşları tarafından alay konusu olduklarında kaygı ve depresyon belirtileri geliştirebilir.
Sosyal Etkiler
Arkadaş ortamında dışlanma, okul etkinliklerine katılmama, yalnızlık yaşanabilir. Bu durum sosyal becerilerin gelişimini olumsuz etkiler.
Akademik Etkiler
Okulda odaklanma sorunları, öğretmenle iletişimde güçlükler ve başarısızlık görülebilir. Çocuk, tuvalet kazaları nedeniyle okuldan kaçmak isteyebilir.
Aile Dinamikleri
Aileler genellikle çocuğu suçlar veya cezalandırır. Bu tutum çocuğun kaygısını artırarak kaka kaçırmayı daha da kötüleştirebilir. Oysa doğru yaklaşım, çocuğa anlayışla destek olmak ve profesyonel yardım almaktır.
Enkoprezis Tanısı Nasıl Konur?
Tanı süreci, ayrıntılı bir değerlendirmeyi gerektirir. Çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından yapılan görüşmelerde:
Çocuğun tıbbi geçmişi, tuvalet alışkanlıkları ve aile öyküsü alınır.
Çocuğun kabızlık öyküsü, beslenme düzeni ve davranışları sorgulanır.
Aile içi dinamikler, stres faktörleri ve psikolojik durum değerlendirilir.
Gerekirse pediatrik muayene ve laboratuvar testleri ile organik nedenler dışlanır.
Tedavi Yöntemleri
1. Tıbbi Tedavi
Kabızlık varsa uygun diyet düzenlenir.
Liften zengin gıdalar, sıvı alımı artırılır.
Gerektiğinde doktor kontrolünde ilaç tedavisi uygulanır.
2. Psikiyatrik ve Psikoterapötik Yaklaşımlar
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Çocuğun tuvaletle ilgili kaygılarını azaltır.
Davranışsal Terapi: Düzenli tuvalet alışkanlıkları kazandırılır, ödüllendirme sistemi uygulanır.
Aile Terapisi: Ailenin doğru tutum geliştirmesi sağlanır.
3. Eğitim ve Alışkanlık Kazandırma
Tuvalet saatleri belirlenir.
Çocuğun rahat bir ortamda tuvalete gitmesi teşvik edilir.
Kademeli başarılar ödüllendirilir.
4. Online Terapi Seçeneği
Ankara dışındaki aileler için online terapi ile psikiyatrik destek sağlanabilir. Uzm. Dr. Emine Taşyürek, online seanslarla da ailelere danışmanlık sunmaktadır.
Ailelere Öneriler
Çocuğu asla suçlamayın, cezalandırmayın.
Onun yerine konuşmayın, sabırla dinleyin.
Düzenli ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarını destekleyin.
Çocuğun çabasını takdir edin, küçük başarıları övün.
Sabırlı olun; kaka kaçırma süreci zamanla düzelebilir.
Uzun Vadede Görünüm
Doğru tedavi ve aile desteğiyle enkoprezis büyük oranda düzelir. Ancak tedavi sürecinde sabır çok önemlidir. Süreç, birkaç ay ile birkaç yıl arasında sürebilir. Düzenli takip ve aile iş birliği başarı şansını artırır.
Sonuç
Kaka kaçırma (enkoprezis), çocuk ve ergenlerde hem fiziksel hem de psikolojik etkileri olan, aile yaşamını da zorlayan bir durumdur. Ancak erken tanı, doğru tedavi ve aile desteği ile bu sorun büyük ölçüde çözülebilir.
Ankara’da Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Emine Taşyürek, kaka kaçırma sorunu yaşayan çocuklara bireysel değerlendirme, bilimsel yöntemler ve aile danışmanlığı sunarak hem çocukların hem de ailelerin yaşam kalitesini artırmayı hedeflemektedir.
